Uly şirk we onuň görnüşleri.

Sorag: Uly şirk näme?

Jogap: Doga-dileg etmek, damak çalmak we şuňa meňzeş ybadatlaryň görnüşlerini, Allah Tagaladan başgasyna niýetlemek, ýagny Allah Tagaladan başgasyna ybadat etmek uly şirkdir.

Delili: Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Allah Tagaladan başga, özüňe peýda ýa zyýan berip bilmeýän zatlara doga-dileg etme. Eger şeýle etseň zalymlardan bolarsyň.” ¹

Sünnetden delili: Haçanda Pygamberimizden (sallallahu aleýhi we sellem):“ Iň uly günä haýsydyr?-diýip, soralanda: Seni ýokdan bar edip ýaradan Allah Tagalaga şirk getirmegiňdir,-diýdi.” ²

Sorag: Allah Tagalaň ýanynda günäleriň iň ulusy nämedir?

Jogap: Allah Tagalaň ýanynda günäleriň iň ulusy – şirkdir.

Delili: Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Lukman öz ogluna nesihat edip: Eý, oguljugym, Allah Tagalaga şirk getirmegin! Şirk iň uly zulumdyr (günädir).” ³

Sünnetden delili: Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem): “Uly günäleriň, iň ulusy: Allah Tagalaga şirk getirmek, ene-ata boýun bolmazlyk (ýa-da olaryň göwnüne degmek) we ýalan zada şaýatlyk etmekdir.” diýdi. ⁴

Sorag: Şu ymmatda şirk barmy?

Jogap: Hawa, bar.

Delili: Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Olaryň köpüsi şirk getiren halynda Allah Tagalaga iman getirýärler.” ⁵

Sünnetden delili: Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem): “Meniň ymmatymdan birnäçe taypa müşriklere goşulyp, butlara ybadat edýänçäler, kyýamat gopmaz” diýdi.⁶

Sorag: Ölen ýa-da gaýyp (ýanyňda bolmadyk) adamlara doga-dileg etmegiň hökümi näme?

Jogap: Olara doga-dileg etmek uly şirkdir.

Delili: Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Allah Tagalanyň ýany bilen başga zady çagyrma (doga-dileg etme)! Eger çagyrsaň, dowzahylardan bolarsyň.” ⁷

Sünnetden delili: Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem): “Kim Allah Tagalaga şärik goşup, Ondan başga zada doga-dileg edip ölse, dowzahylardan bolar” diýdi.⁸

Sorag: Doga-dileg etmek ybadatmy?

Jogap: Hawa, doga-dileg ybadatdyr.

Delili: Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Robbiňiz aýtdy: Maňa doga-dileg ediň! Doga-dilegiňizi kabul edeýin. Maňa ybadat (doga-dileg) etmegi peslik bilip, tekepbirlik edýänleriň jaýy jähennemdir.” ⁹

Sünnetden delili: Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem): “Doga-dileg etmek-ybadatdyr”diýdi.¹⁰

Sorag: Ölüler doga-dilegi eşidýärlermi?

Jogap: Ýok, eşitmeýärler.

Delili: Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Elbetde Sen gabyrlarda ýatanlara eşitdirip bilmersiň.” ¹¹

Ibn Omaryň (radiAllahu anh) rowaýat etmegine görä, Bedr söweşinden soň Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem) öli müşrükleriň (kapyrlaryň) jesetleriniň başynda duryp: “Robbiňiziň size wada eden zadynyň hakdygyny bildiňizmi?”- diýdi. Soňra: “Olar şu wagt meniň aýdan zadymy eşidýärler”- diýdi.

Şu hadys Aýşa (radiaAllahu anha) enemize aýdylanda, Ol: “Olar meniň aýdan zadymyň hakdygyny şu wagt bilýärler”-diýen, diýdi.

Soňra Aýşa (radiaAllahu anha) enemiz Neml süresinden: “Elbetde sen ölülere eşitdirip bilmersiň”-diýen, 27/80-nji aýaty okady.

Hadysy rowaýat eden Katada (rahimehullah): “Olar öňküsinden, kiçelsinler, peselsinler we puşman etsinler diýip, Allah Tagala olary direldip, Pygamberimiziň (sallallahu aleýhi we sellem) sözüni eşitdirdi”, diýýär. ¹²

Şu hadysyň netijeleri:

1-Şol müşrükleriň eşitmekleri wagtlaýyndyr.Sebäbi Pygamberimiziň (sallallahu aleýhi we sellem): “Olar şu wagt eşidýärler” -diýdi. Ýagny indiden soň eşitmezler- diýmekdir. Çünki şu hadysy rowaýat eden Katadanyň (rahimehullah) aýdyşy ýaly, ýazgarmak,....we kiçeltmek üçin, Allah Tagala olary direldip Pygamberimiziň (sallallahu aleýhi we sellem) sözüni eşitdirdi.

2- Aýşa enemiz (radiaAllahu anha): “Elbetde sen ölülere eşitdirip bilmersiň”-diýen aýaty delil edinip, Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem): Olar eşidýärler – diýmedi, megerem: Olar indi bilýärler – diýdi diýip, Ibn Omaryň (radiAllahu anh) sözüni inkär etdi.

3-Ibn Omar (radiAllahu anh) bilen Aýşe enemiziň (radiAllahu anha) rowaýatlarynyň arasyny şeýle jemlemek mümkin:

Kuran-Kerimde açyk-aýdyň habar berilişi ýaly, aslyýetinde ölüleriň eşitmezligi hakdyr. Ýöne, Allah Tagala Pygamberimiziň (sallallahu aleýhi we sellem) mugjyzasy höküminde, öli müşrükleri direlitdi we olar eşitdiler.

Şu hadysy rowaýat eden Katada (rahimehullah) hem şeýle diýýär.

Has dogrusyny Allah Tagalanyň özi bilýändir.

Muellif: Şeýh Muhammed Jamil Zinu.