Allaha hamd, Pygamberimiz Muhammede salat we salam bolsun.

Töwhidiñ görnüşleri we onuñ peýdalary.

Sorag: Allah Tagala Pygamberleri näme üçin iberdi?

Jogap: Allah Tagala ynsanlara ýeke-täk Özüne şärik goşman ybadat etmegi öwretmekleri üçin pygamberleri iberdi.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Her bir ymmata (her bir halka) Bir Allaha ybadat ediñ we tagutlardan uzak duruñ, diýen buýruk bilen pygamber iberdik.” ¹

Tagut: Ynsanlaryñ Allahdan başga, ilähleşdirip ybadat edýän zatlary. Bu ynsan, öwliýa, perişde, haýwan, agaç, daş bolup biler. Başga söz bilen aýdanymyzda ynsanlaryñ butlaşdyran zatlary.

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “.....Pygamberler biri-biri bilen dogandyr.....we olaryñ dini birdir.” ² (Ýagny, Pygamberleriñ hemmesi töwhide, Allahy birlemäge çagyrandyrlar)

Sorag: Allah Tagalany Roblikde birlemek näme?

Jogap: Ýaratmak we ýaradan zatlaryny dolandyrmak ýaly işleri Allah Tagalanyñ bir Özi edýändir, diýip ynanmak- Allah Tagalany Roblikde birlemekdir.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Ähli öwgi-hamdlar, älemleriñ Robbi bolan Allah Tagalaga degişlidir.” ³

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Asmanlaryñ we ýeriñ Robbi sensiñ (Eý Allahym).” diýýär. ⁴

Sorag: Allah Tagalany birlemek näme diýmek?

Jogap: Doga-dileg etmek, damak çalmak, nezr-aýdylan janly etmek, namaz, oraza, umyt etmek, gorkmak, kömek soramak we tewekkül etmek (bil baglamak) ýaly ybadatlary ýeke-täk Allah Tagala üçin etmekdir.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Siziñ ilähiñiz ýeke-täk, bir ilähdir. Rahman we Rahym bolan (Allahdan) başga iläh ýokdur.” ⁵

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “ Ynsanlary ilki bilen çagyrjak zadyñ: Bir Allahdan başga hak iläh ýok diýen, şaýatlyk bolsun.” ⁶ diýendir.

Ymam Buhariniñ rowaýatynda: “Allah Tagalany birlemägä çagyrmak bolsun” diýilýär. ⁷

Sorag: Allah Tagalany atlarynda we sypatlarynda birlemek näme diýmek?

Jogap: Allah Tagalanyñ Kuran-Kerimiñ aýatlarynda we Pygamberimiziñ sahyh hadyslarynda gelen sypatlaryny üýtgetmän, ol wasplaryny mahlukata meñzetmän we ol sypatlary inkär etmän, manylaryny özgertmän, şol durşuna ynanmakdyr.

Meselem: Allah Tagalanyñ arşa istiwa etmegi (beýgelmegi) ýa-da inmegi, eli we şoña meñzeş Allah Tagalanyñ kemalyna laýyk bolan sypatlara şol durşuna ynanmak.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Hiç bir zat Oña meñzeş däldir we Ol eşdiji we görüwjidir.” (Şura 42/11)

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allah Tagala her gije dünýä asmanyna inýär”⁸ diýdi. (ýagny, Öz mahluklaryndan birinede meñzemän, Özüne laýyk sypatda inýär)

Sorag: Allah Tagala nirde?

Jogap: Allah Tagala asmanda arşyñ üstündedir.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Rahman (bolan Allah) arşa istiwa etdi.” ⁹

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allah Tagala (bütin mahlukatlary) ýaratmazdan öñ bir hat ýazdy. Şol hat arşyñ üstünde, Allah Tagalanyñ ýanyndadyr”¹⁰ diýdi.

Sorag: Allah Tagala biz bilenmi? (ýagny ýanymyzdamy)

Jogap: Hawa. Allah Tagala Öz eşdişi, görüşi we ylymy bilen biziñ ýanymyzdadyr.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Gorkmañ, Men siz bilendirin. Eşidýärin we görýärin.” ¹¹

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Siz ýakynyñyzdaky, eşidýäne doga-dileg edýärsiñiz (ýagny Allahy çagyrýarsyñyz). Ol siz bilen biledir (ýagny Ol sizi görüp we eşidip durandyr).”¹²

Sorag: Töwhidiñ peýdasy näme?

Jogap: Töwhidiñ peýdasy- ahyrýetde ebedi azapdan halas bolup, bu dünýäde dogry ýola düşüp, günäleriñ bagyşlanmagydyr.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Allah Tagalaga iman getirenler we imanlaryna zulum bulaşdyrmadyklar (ýagny, şirk goşmadyklar) ahyrýet azabyndan aman bolup, dogry ýola düşenlerdir.”¹³

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allah Tagalaga şirk goşmadyklara azap bermezlik – Allah Tagalanyñ bendelerine wada eden zadydyr”¹⁴ diýendir.

Allah Tagalanyñ huzurynda amalyñ kabul bolmagynyñ şertleri.

Sorag: Amalyñ kabul bolmagynyñ şertleri näme?

Jogap: Allah Tagalanyñ huzurynda amalyñ kabul bolmagynyñ şertleri:

1- Allah Tagalaga iman edip, Ony birlemekdir.

Delili Allah Tagala: “Allah Tagalaga iman getirip, salyh amal edenleriñ jaýy Firdews jennetindedir” ¹⁵diýýär.

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allaha iman etdim diý-de, sözüñde berk dur”¹⁶ diýdi.

2-Yhlas (ýagny, başgalar görsünler ýa-da eşitsinler diýmän, bir Allah Tagala üçin amal etmek).

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Dini diñe Allah üçin yhlas edip, ybadat ediñ.” ¹⁷

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Kim yhlas bilen: Lä ilähe illallah (bir Allahdan başga ybadata mynasyp iläh ýok) diýse, jennete girer” ¹⁸- diýdi.

3- Edilýän amal Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem)iñ getiren şerigatyna/sünnetine laýyk bolmaly.

Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Pygamberiñ buýran zatlaryna amal ediñ we gadagan eden zadyndanam gaçyñ!”¹⁹

Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Kim biziñ buýurmadyk/öwretmedik amalymyzy etse, ol amal ret ediler (ýagny kabul edilmez).”²⁰

^{Muellif: Şeýh Muhammed Jamil Zinu.}

Allaha hamd, Pygamberimiz Muhammede salat we salam bolsun.

1-Nahl 16/36.