Allaha hamd, Pygamberimiz Muhammede salat we salam bolsun.
Töwhidiñ görnüşleri we onuñ peýdalary.
Sorag: Allah Tagala Pygamberleri näme üçin iberdi?
Jogap: Allah Tagala ynsanlara ýeke-täk Özüne şärik goşman ybadat etmegi öwretmekleri üçin pygamberleri iberdi.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Her bir ymmata (her bir halka) Bir Allaha ybadat ediñ we tagutlardan uzak duruñ, diýen buýruk bilen pygamber iberdik.” 1
Tagut: Ynsanlaryñ Allahdan başga, ilähleşdirip ybadat edýän zatlary. Bu ynsan, öwliýa, perişde, haýwan, agaç, daş bolup biler. Başga söz bilen aýdanymyzda ynsanlaryñ butlaşdyran zatlary.
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “.....Pygamberler biri-biri bilen dogandyr.....we olaryñ dini birdir.” 2 (Ýagny, Pygamberleriñ hemmesi töwhide, Allahy birlemäge çagyrandyrlar)
Sorag: Allah Tagalany Roblikde birlemek näme?
Jogap: Ýaratmak we ýaradan zatlaryny dolandyrmak ýaly işleri Allah Tagalanyñ bir Özi edýändir, diýip ynanmak- Allah Tagalany Roblikde birlemekdir.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Ähli öwgi-hamdlar, älemleriñ Robbi bolan Allah Tagalaga degişlidir.” 3
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Asmanlaryñ we ýeriñ Robbi sensiñ (Eý Allahym).” diýýär. 4
Sorag: Allah Tagalany birlemek näme diýmek?
Jogap: Doga-dileg etmek, damak çalmak, nezr-aýdylan janly etmek, namaz, oraza, umyt etmek, gorkmak, kömek soramak we tewekkül etmek (bil baglamak) ýaly ybadatlary ýeke-täk Allah Tagala üçin etmekdir.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Siziñ ilähiñiz ýeke-täk, bir ilähdir. Rahman we Rahym bolan (Allahdan) başga iläh ýokdur.” 5
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “ Ynsanlary ilki bilen çagyrjak zadyñ: Bir Allahdan başga hak iläh ýok diýen, şaýatlyk bolsun.” 6 diýendir.
Ymam Buhariniñ rowaýatynda: “Allah Tagalany birlemägä çagyrmak bolsun” diýilýär. 7
Sorag: Allah Tagalany atlarynda we sypatlarynda birlemek näme diýmek?
Jogap: Allah Tagalanyñ Kuran-Kerimiñ aýatlarynda we Pygamberimiziñ sahyh hadyslarynda gelen sypatlaryny üýtgetmän, ol wasplaryny mahlukata meñzetmän we ol sypatlary inkär etmän, manylaryny özgertmän, şol durşuna ynanmakdyr.
Meselem: Allah Tagalanyñ arşa istiwa etmegi (beýgelmegi) ýa-da inmegi, eli we şoña meñzeş Allah Tagalanyñ kemalyna laýyk bolan sypatlara şol durşuna ynanmak.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Hiç bir zat Oña meñzeş däldir we Ol eşdiji we görüwjidir.” (Şura 42/11)
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allah Tagala her gije dünýä asmanyna inýär”8 diýdi. (ýagny, Öz mahluklaryndan birinede meñzemän, Özüne laýyk sypatda inýär)
Sorag: Allah Tagala nirde?
Jogap: Allah Tagala asmanda arşyñ üstündedir.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Rahman (bolan Allah) arşa istiwa etdi.” 9
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allah Tagala (bütin mahlukatlary) ýaratmazdan öñ bir hat ýazdy. Şol hat arşyñ üstünde, Allah Tagalanyñ ýanyndadyr”10 diýdi.
Sorag: Allah Tagala biz bilenmi? (ýagny ýanymyzdamy)
Jogap: Hawa. Allah Tagala Öz eşdişi, görüşi we ylymy bilen biziñ ýanymyzdadyr.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Gorkmañ, Men siz bilendirin. Eşidýärin we görýärin.” 11
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Siz ýakynyñyzdaky, eşidýäne doga-dileg edýärsiñiz (ýagny Allahy çagyrýarsyñyz). Ol siz bilen biledir (ýagny Ol sizi görüp we eşidip durandyr).”12
Sorag: Töwhidiñ peýdasy näme?
Jogap: Töwhidiñ peýdasy- ahyrýetde ebedi azapdan halas bolup, bu dünýäde dogry ýola düşüp, günäleriñ bagyşlanmagydyr.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Allah Tagalaga iman getirenler we imanlaryna zulum bulaşdyrmadyklar (ýagny, şirk goşmadyklar) ahyrýet azabyndan aman bolup, dogry ýola düşenlerdir.”13
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allah Tagalaga şirk goşmadyklara azap bermezlik – Allah Tagalanyñ bendelerine wada eden zadydyr”14 diýendir.
Allah Tagalanyñ huzurynda amalyñ kabul bolmagynyñ şertleri.
Sorag: Amalyñ kabul bolmagynyñ şertleri näme?
Jogap: Allah Tagalanyñ huzurynda amalyñ kabul bolmagynyñ şertleri:
1- Allah Tagalaga iman edip, Ony birlemekdir.
Delili Allah Tagala: “Allah Tagalaga iman getirip, salyh amal edenleriñ jaýy Firdews jennetindedir” 15diýýär.
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Allaha iman etdim diý-de, sözüñde berk dur”16 diýdi.
2-Yhlas (ýagny, başgalar görsünler ýa-da eşitsinler diýmän, bir Allah Tagala üçin amal etmek).
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Dini diñe Allah üçin yhlas edip, ybadat ediñ.” 17
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Kim yhlas bilen: Lä ilähe illallah (bir Allahdan başga ybadata mynasyp iläh ýok) diýse, jennete girer” 18- diýdi.
3- Edilýän amal Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem)iñ getiren şerigatyna/sünnetine laýyk bolmaly.
Delili Allah Tagala Kuran-Kerimde şeýle diýýär: “Pygamberiñ buýran zatlaryna amal ediñ we gadagan eden zadyndanam gaçyñ!”19
Pygamberimiz Muhammet (sallallahu aleýhi we sellem): “Kim biziñ buýurmadyk/öwretmedik amalymyzy etse, ol amal ret ediler (ýagny kabul edilmez).”20
Muellif: Şeýh Muhammed Jamil Zinu.
Allaha hamd, Pygamberimiz Muhammede salat we salam bolsun.
1-Nahl 16/36.
2-Sahyh Buhari we Sahyh Muslim.
3-Fatiha 1/1.
4-Sahyh Buhari we Sahyh Muslim.
5-Bakara 2/163.
6-Sahyh Buhari we Sahyh Muslim.
7-Sahyh Buhari.
8-Sahyh Muslim.
9-Taha 20/5.
10-Sahyh Buhari we Sahyh Muslim.
11-Toha 20/46.
12-Sahyh Muslim.
13-Engam 6/82.
14-Sahyh Buhari we Sahyh Muslim.
15-Kehf 18/107.
16-Sahyh Muslim.
17-Gafir 40/14.
18-Sahyh hadys. Bezzar we başgalary.
19-Haşr 59/7.
20-Sahyh Muslim.