Allaha hamd, Pygamberimiz Muhammede salat we salam bolsun.

Sorag: Esselämu aleýkum. Allahyň rahmeti we bereketi size bolsun! Biziň bilmek isleýän zadymyz bar, aýdym-sazyň Piri Babagambar diýýärler, bagşylar oña baryp pata alyp gaýdýarlar. Şu zatlar hakda aýdyp beräýiň. Aýdym-saz diñlemek musulmana bolýarmyka?

Jogap: Waleýkum esseläm we rahmetullahi we berekatuh.

Aýdym-sazyň hökümi haramdyr. Musulman kişi aýdym-sazdan uzak durmalydyr.

Aýdym-sazyñ haramlygy Kuran-Kerimiñ aýaty we Sahyh Hadys bilen sabitdir.

Kuran-Kerimde Allah Tagala şeýle diýýär: “Adamlaryñ arasynda şeýle kimseler bar-ki, olar bilimsizlik bilen (özgeleri) Allah ýolundan azdyrmak üçin we ol (ýoly) masgara etmek üçin (özüne) bihuda sözi (lehwel-hadis) satyn alarlar. Ana şolar üçin hor ediji azap bardyr.” ¹

Sahabalaryñ alymlaryndan, Abdullah bin Mesutdan (radiallahu anh) aýatdaky Lehwel-hadis diýmegiñ, nämedigi soralanda, Ol: Özünden başga iläh bolmaýan Allaha kasam edýärin, ol aýdym-sazdyr, diýýär. ²

Kuranyñ terjimeçisi diýip at alan we Pygamberimiziñ (sallallahu aleýhi we sellem) dogan-oglany bolan, alym sahaba Abdullah bin Abbas (radiallahu anh), bu aýat barada:Bu aýat aýdym-saz we şoña meñzeş zatlar hakynda, indirildi, diýýär. ³

Sünnetden delili bolsa, Sahyh hadysda Pygamberimiz (sallallahu aleýhi we sellem): “Bir döwür geljekdir, ol wagt ymmatymdan zyna etmegi, ýüpekden egin-eşik geýmegi, içgi içmegi we aýdym-saz diñlemegi halal gören ynsanlar peýda boljakdyr....” ⁴ diýýär.

Bundan başgada aýdym-sazyñ haramlygyny beýan edýän aýatlar we sahyh hadyslar bardyr.

Başga bir bellemeli zat, köp kişi aýdym-sazy diñe diñlemek diýip, göz öñüne getirýär. Emma aýdym-sazyñ sebäp bolýan başga haramlaryna, zyýanlaryna, edepsizliklerine üns bermeýärler.

Mysal üçin zamanymyzda aýdymyñ ýanynda ýörite klipler çekilip, ýarym-ýalañaç zenanlara tans etdirýärler, içgi içýärler ýa-da aýdymyñ içinde binamyslyga, haýasyzlyga çagyrýan sözler aýdylýar.

We şol zatlary diñläp ýa-da klipde gören ynsanlara, şol haram zatlar belli bir wagtdan soñra adaty zat bolup, özleri hem şol haramlara höwes edip başlaýarlar.

Şonuñ üçin alymlar aýdym-saza şeýtanyñ duzagy, aýdymça bolsa, şeýtanyñ azançysy diýendirler.

Uly we gadym alymlardan Ibn Kaýýim (rahimehullah) aýdym-saz barada şeýle diýýär: Ol şeýtanyñ Kuranydyr. Ol Rahmana (Allaha) giden ýola päsgel bolan, galyñ perdedir. Ol beçebazlaryñ we zynaçylaryñ dogasydyr. Şeýtan onuñ üsti bilen gowşak adamlary aldatýar.

Selefden Omar bin Abdulaziz (radiallahu anh) oglunyñ mollymyna nesihat edende, aýdym-saz barada şeýle diýýär: Başy şeýtandandyr. Soñy bolsa, Allahyñ gazabydyr. ⁵

El-Fudaýl bin Yýad (rahimehullah): Aýdym-saz zynañ dogasydyr, diýýär. ⁶

Mezhep başymyz Ebu Hanifa (rahimehullah) aýdym-sazyñ haramlygy barada gaty berk belläp geçýär. ⁷

Aýdym-saz ruhyñ içgisidir. Şerap bedeni serhoş edýän bolsa, aýdym-saz ruhy serhoş edýär. Şonuñ üçin hem aýdym-saz diñleýän kişiler, käwagtlar saz eşidenden elini-aýagyny tans etdirip galanyny bilmän galýarlar. Aýdym-saz diñläp öwrenişen adama Kuran diñlemek agyr gelip başlaýar.

Pirli mesele barada aýtsak, pir diýmek pars sözüdir. Manysy ýaş uly diýmekdir. Käbir halklar Pir sözüni bir zadyň ussady ýa-da din alymy manysynda ulanýarlar.

Türkmen halkynyň içinde ýaýran käbir pirler baradaky ynançlaryň bolsa, yslam bilen hiç hili baglanşygy bolmaýan we düýbünden batyl (toslama) ynançlardyr.

Aýdym-sazyň haramlygyny ýokarda delilleri bilen düşündirdik. Aýdym-sazyň piri diýmek, Yslamyň haram eden zadynyň piri/ussady diýmekdir. Bu edil ogurlugyň piri/ ussady, şerabyň piri/ ussady diýmek bilen deň derejededir.

Allah Tagalanyň we Pygamberimiziň (sallallahu aleýhi we sellem) haram diýen meselesinde bir kişiniň pir/ussat, ökde bolmagy betbagtlykdyr. Allah Tagalanyň gazabyna duçar bolmakdyr.

Allaha hamd, Pygamberimiz Muhammede salat we salam bolsun.

1-Lukman 31/6.